Prachtige architectuur in Zurenborg, de mooiste huizen van Antwerpen
Ga op architectuur ontdekking in de mooiste straat van Antwerpen: Cogels-Osylei in Zurenborg
Waar ooit alleen maar een hoeve van een Antwerpse zakenman lag, groeide aan het einde van de 19e eeuw uit tot dé chique buurt van Antwerpen: Zurenborg. Meer dan een eeuw later ademt deze haast ongerepte wijk tussen Berchem en Borgerhout nog steeds de klasse van weleer, met statige huizen en paleizen in art nouveau en andere opvallende bouwstijlen.
Waan je even terug in de tijd van de belle époque, met de pittoreske Cogels-Osylei als de ruggengraat van Zurenborg. Deze prestigieuze laan bezit bovendien nog steeds zijn originele kasseien uit 1894 en lijkt zo wel in de tijd stil te staan, zeker wanneer er een antiek trammetje aan een gezapig tempo doorheen spoort.
De Cogels-Osylei
Tot 200 jaar geleden was hier eigenlijk alleen maar landbouw en stond er, ter hoogte van het rondpunt van de Cogels-Osylei, de 16e-eeuwse hoeve Zurenborg – met een naam die werd afgeleid van de zure grond die men toen bewerkte tot landbouwgrond.
Het is pas midden 19e eeuw dat een bouwmaatschappij – onder leiding van Baron Jan Jozef Osy, wiens familie de grond bezit, en senator Cogels, die met de dochter van de baron trouwde – zich er vestigt om binnen de veilige stadsomwalling een nieuwe woonwijk te voorzien. De burgerij wil in die periode weg uit de sociaal onrustige binnenstad om in een statige wijk te wonen.
Bij de start van de bouwwerken in 1900 kwamen de mensen kijken naar deze ‘paleizekesstijl’. De stijl is zo druk dat men in de vorige eeuw regelmatig overwogen heeft om alle huizen af te breken. Intussen werden er gelukkig al meer dan 170 huizen beschermd als monument.
WANDELTIP: Wie al deze prachtige huizen in Zurenborg wil ontdekken kan dit met onze uitgestippelde architectuur wandeling door Zurenborg.
Wandelen in Zurenborg is geveltjes kijken. Aangezien de meeste huizen gebouwd werden als huurwoning, zijn de interieurs vaak minder indrukwekkend dan de gevels. De voorgevels zijn echte eyecatchers: elke gevel is anders, je vindt hier geen twee identieke woningen. Elk huis is een kunstwerk en samenspel tussen architecten, beeldhouwers, schilders, smeden: er is prachtig smeedwerk, mozaïeken, frontons, obelisken, medaillons… Iedere gevel vertelt daardoor ook een ander verhaal.
Huizengroep Scaldis
Plots lijkt het alsof we in Venetië zijn: deze huizengroep Scaldis heeft 4 huizen onder één dak. Het lijkt op een dogenpaleis aan hetCanal Grande. ‘Scaldis’ is een oude naam voor de Schelde. Je ziet op het dak een beeld van Poseidon, en beeldhouwwerken met een kruik en een schelp: symbolen van overvloed en water. De architect is Frans Van Dijck, en was toen heel populair – een aantal andere huizen in deze straat en verder in de wijk zijn ook van zijn hand.
De link met de stad aan het water Venetië is niet raar, aangezien sommige van de architecten die aangesteld werden door de bouwmaatschappij op studiereis gingen in het buitenland om ideeën op te doen voor nieuwe architectuur in de wijk Zurenborg, zoals hier: het Ca’ d’Oro inVenetië.
De bloemenhuizen
Architect Jules Hofman is een bekende naam in het Antwerpen van 1900. Hij ontwierp de meeste van deze “bloemenhuizen”.
- Ze dragen allemaal de naam van een bloem, afhankelijk van wie de bewoner was: in ‘de Tulp’ op 52 (zie het smeedwerk op het dak) woonde bijvoorbeeld Eugène Joors, die bekend stond als schilder van bloemstillevens. In de wijk woonden nog heel wat andere kunstenaars en prominente figuren.
- Verder is er ook nog het bloemenhuis ‘De Zonnebloem’ op 50, ‘De Roos’ op 46, ‘Iris de Lischbloem’ op 44, en ‘De Waterlelies’ op 42. Allemaal werden ze opgetrokken in florale art nouveau dat een beetje doet denken aan Victor Horta.
Boudewijn met den IJzeren Arm
De huizengroep ‘Boudewijn met den IJzeren Arm’, ontworpen door Frans Van Dijk (dezelfde architect als van huizengroep ‘Scaldis’). Het beeld in witte natuursteen is dat van Boudewijn I, en geeft meteen aan waar de naam van de huizengroep vandaan komt. In nummer 45 woonde opnieuw een kunstschilder, Hippolyte Daeye. Eventuele kopers of geïnteresseerden in inwonende kunstenaars hun werk waren zo meteen onder de indruk in de ateliers in deze prestigieuze wijk
De Paleizekes
Op het rondpunt van de Cogels-Osylei vind je 4 hoekpanden met 12 huurwoningen, deze zijn een centraal punt in de wijk. De gevels van De Paleizekes zijn geïnspireerd op de bouwstijl van Franse kastelen aan de Loire, zoals het kasteel van Chambord. Architect Ernest Dieltiëns ontwierp deze witte paleizen eind 19e eeuw: ze noemen hem soms ook de roomtaartenarchitect.
Carolus Magnus
De architecten Bilmeyer en Van Riel ontwierpen wel meer woningen in deze wijk. Je ziet duidelijk de 4 woningen: 2 villa’s aan de buitenzijde met een neo-Romaanse toren en 2 eengezinswoningen links en rechts van de torens. De architecten lieten zich inspireren door de neo-Karolingische stijl. Carolus Magnus – of Karel De Grote – zie je ook in het standbeeld boven op de kroonlijst.
In de Sterre, de Sonne en de Mane
De huizengroep ‘In de Sterre, de Sonne en de Mane’ is ontworpen door architect Jos Bascourt. En meteen opvallend: denk de straat weg, en het lijken kasteeltjes - geïnspireerd op de Vlaamse neorenaissance-stijl architectuur van de 16de en de 17de eeuw. Er zijn veel fantasietjes terug te vinden in deze rijk uitgewerkte gevel, die duidelijk in een wijk past die tot doel had de hogere middenklasse aan te trekken. Wie graag Zurenborg met de fiets leert kennen kan mee met deze fietstour door Antwerpen.
Boek hier je fietstocht door het Zuid en Zurenborg
Compagnie Générale des Tramways d'Anvers
Bij het ontstaan van de wijk zorgt de bouwmaatschappij voor een tramverbinding met het centrum van de stad Antwerpen. Je ziet de oude tramloodsen van de paardentram. En de Draakplaats is lijkt wel een kasteel, waar de hersteldienst voor de Antwerpse trammaatschappij huisde. De Internationale spoorlijn Parijs – Amsterdam splitst Zurenborg in twee, het plein is een kluwen aan tramsporen.
Links op de hoek met de Grotehondstraat voor de spoorweg bevindt zich het complex van de Compagnie Générale des Tramways d'Anvers (CGTA).
Dageraadplaats
De naam van de Dageraadplaats is een verwijzing naar de zon. De omliggende straten hebben allemaal een straatnaam gekregen die verwijst naar de ruimte of een sterrenbeeld. Wanneer je hier verder zou doorwandelen zie je deze straatnamen ook steeds terugkomen in details van de huizen: in de Tweelingenstraat een tweeling, in de Grote Beerstraat een afbeelding van de Grote Beer.
LEESTIP: Wil jij ook de mooiste plekjes van Antwerpen ontdekken? Download onze gratis reisgids Antwerpen en mis niets!
Street-art in Berchem
Wie graag street-art wil spotten dient zeker een stop te maken in de Krugerstraat, niet ver van de Draakplaats. Deze straat ligt achter de bus stelplaats van De Lijn, waar je honderden meters aan kleurrijke muren met street-art kan bewonderen.
De vier windstreken
Deze huizengroep verwijst naar de vier windstreken, ze hebben telkens de Griekse benaming gekregen die te zien is op tableaus en de taferelen op de huizen geven meer betekenis aan de windrichtingen.
- Zo is op nummer 38 Notus te zien, hierbij zijn er palmbomen en een farao te zien en deze verwijzen naar het zuidelijk halfrond.
- Bij nummer 40, Zephyr, is een indiaan te zien die verwijst naar het Wilde Westen en alsook zeilboten die gelinkt worden met het Westen, namelijk Europa.
- Nummer 46 is Eurus, waarbij een Aziatische man te zien is, met fruit, de zon en zonnebloemen hieraan denkt men aan het Verre Oosten.
- Tenslotte is nummer 48 Boreas die verwijst naar de sterke noorderwind en wordt afgebeeld door besneeuwde bergtoppen.
De Twaalf Duivelkens
Deze huizengroep ‘De Twaalf Duivelkens’ is van de hand van architect Jules Hofman, die deze keer de cottagestijl gebruikt. Hij laat zich inspireren door een middeleeuwse traditie: door duivels in de ornamenten van het huis aan te brengen, was het de bedoeling om het kwade uit het huis te houden. Een 13e duivel is intussen verwijderd omwille van houtworm.
Den Tempel
We staan op het kruispunt Transvaalstraat en Waterloostraat. Tussen de eerdere rode bakstenen huizengroepen springt de rij in neo-Griekse stijl in het oog, een ontwerp van Cols & Defever: ‘den Tempel’. Het is wat men noemt monumentaal, en bevat zeven burgerwoningen – meteen ook een heilig getal. Je ziet er zuilen, kariatiden, beelden en bas-reliëfs, vlechtwerk en vruchtenslingers.
OVERNACHTING: Ga je overnachten in het voormalige Augustinessenklooster Hotel August dat op 1 min wandelen van het PAKT ligt? In het restaurant kan je genieten van de producten en groenten die in het PAKT worden geteeld. Meer info en boeken.
De Slag van Waterloo
Het huis ‘De Slag van Waterloo’. Architect Frans Smet-Verhas brengt in het mozaïek de straatnaam naar voor, samen met de protagonisten van de Slag van Waterloo, Wellington en Napoleon. Lees ook onze blogpost met meer info over De Leeuw van Waterloo, het graf van Napoleon vind je in Dôme des Invalides in Parijs, lees meer info over het eiland Elba.
De vier Jaargetijden
Op het kruispunt van de Waterloostraat met de Generaal van Merlenstraat vinden we één van de bekendste huizengroepen van de wijk, in art nouveau stijl. De vier Jaargetijden Zomer, Herfst, Winter, Lente door architect Jos Bascourt. Het houtwerk van ‘De Lente’ en ‘De Zomer’ zijn lichtgroen, ‘De Herfst’ en ‘De Winter’ zijn donkerbruin. Let ook op seizoenbloemen in de glasramen.
De momenten van de dag
Let op de huizengroep ‘De Morgend, Den Dag, Den Tijd, De Nacht en Den Avond’. Opnieuw een werk van Cols en Defever, die we al zagen bij ‘Den Tempel’. Herken jij welk tafereel bij welk moment past? Een zonsopgang met vogels, vleermuizen, een stralende zon en een jonge vrouw met bloemen in haar haar?
Het centrale huis heeft een hoefijzervormig raam waarin ‘Den Tijd’ in typische letters voor de art nouveau stroming staat geschreven.
De Reyger en Leeuw van Waterloo
Het huis ‘De Reyger’ is een werk van Jules Hofman. Hier woonde en werkte de beeldhouwer Josuë Dupon, die een talent had voor het maken van dierenbeelden op basis van zijn observaties in de Zoo van Antwerpen. Zijn bekendste werk is de bronzen kameel die boven de ingang van die zoo staat.
De Leeuw van Waterloo staat boven op het hoekhuis van de Waterloostraat met de Guldenvliesstraat, en zie je het meteen als je eventjes naar boven kijkt.
Eten en drinken in Zurenborg
- Ooit begonnen ze als foodtruck, maar nu vaste waarde op de Draakplaats in Antwerpen: Yalla Yalla Foodbar. Je proeft er de Libanese keuken, met klassiekers zoals falafel (in een bowl of wrap), mezze zoals baba ganoush of kibbeh, maar ook verrassende creatieve gerechten zoals Libanese nacho’s en verrassende kip curry met amandel en pruimen. Vergeet zeker ook niet een Libanees geïnspireerde cocktail te bestellen. Op het terras staat een grote (verwarmde) serre waar het heerlijk vertoeven is, ook in de koudere maanden, mét zicht op de iconische Cogels-Osylei. Meer info op de website
- Op het Tramplein kan je ook en stop maken bij gastropub Wattman. Een wattman is de oude benaming voor een trambestuurder. Meer info op de website
- Op de Dageraadplaats kan je ook terecht bij eetcafe Zeezicht voor no-nonsens Belgische keuken. Meer info hier
Waar overnachten in Antwerpen?
Voor je bezoek aan Antwerpen, ben je vast op zoek naar een aangenaam verblijf. Wij hebben alvast onze favoriete verblijven in Antwerpen voor je opgelijst. Of je kan ook altijd het volledige aanbod hotels en B&B's in Antwerpen online bekijken.
Hostel Yust Antwerpen
Iets buiten het centurum vind je deze budget optie, Hostel Yust. Er is gratis thee en koffie in de gemeenschappelijke loungeruimte. De slaapzalen zijn inventief ontwerpen, elke gast heeft een eigen kluis, die je veilig kan afsluiten met de kamersleutel. Er is een gemeenschappelijke keuken en eetkamer, daarna kan je alles aftrainen in de fitnessruimte. Goede wifi beschikbaar. Meer info en boeken
Zalig in Antwerpen
Origineel overnachten in Antwerpen? Dat kan! Dit boetiekhotel ‘Zalig in Antwerpen’, is gevestigd in een voormalig authentiek Antwerps volkscafé in het historische centrum. Het interieur van het hotel heeft relaxte Marrakech en Ibiza vibes gecombineerd met Antwerps baksteenromantiek. Je kan ervoor kiezen om zelf te koken of je te laten verwennen door één van de vele uitmuntende chefs. Meer info en boeken.
Download je gratis stadswandeling Antwerpen
Een weekendje naar Antwerpen? Ontdek de stad met onze gratis stadswandeling Antwerpen. Ideaal om Antwerpen volledig te verkennen op eigen tempo.
Wil je graag nog meer zien? Koop onze volledige stadsgids Antwerpen voor € 8,5 met meer dan 100 highlights, leuke weetjes en de beste adresjes om te eten & drinken (+ GPS coördinaten)! Eerst uitproberen? Download alvast je gratis preview stadsgids Antwerpen ter voorbereiding van je bezoek.