Concentratiekamp Sachsenhausen bezoeken vanuit Berlijn? Info + tips
Op 35 kilometer van Berlijn bevindt zich het voormalige concentratiekamp Sachsenhausen. Hier werden tijdens de Tweede Wereldoorlog ruim 200.000 mensen gevangen gehouden en lieten op z'n minst 50.000 mensen het leven.
Je kan Sachsenhausen dagelijks gratis bezoeken, aangezien het erkend is als monument en documentatiecentrum. Zo'n bezoek is een heftige ervaring en mag zeker niet onderschat worden, maar het is de moeite waard als je meer te weten wil komen over de gruweldaden die zich hier afspeelden.
Tickets en tours naar Sachsenhausen kopen
Inhoud artikel
Geschiedenis van het Sachsenhausen Concentratiekamp
Sachsenhausen werd in 1933 gebouwd als een concentratiekamp: een plaats speciaal ontworpen om politieke gevangenen te isoleren, ondervragen en straffen. Gevangenen moesten in dit soort kampen hard werken in brute werkcondities en in sommige concentratiekampen werden er zelfs volkomen onverantwoorde medische experimenten uitgevoerd op de gevangenen.
1.1. Opbouw van Sachsenhausen
Het kamp van Sachsenhausen werd gebouwd in de vorm van een driehoek waarbij de gevangenenkwartieren rondom een centrale wachttoren werden gezet. Het kamp was initieel ontworpen om zo’n 10.000 gevangenen in te kunnen plaatsen, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er naast politieke gevangenen ook mensen opgepakt die gezien werden als biologisch of raciaal minderwaardig, zoals homoseksuelen en joden. Hierdoor raakte het kamp al snel overbevolkt.
1.2. Werk & experimenten
De gevangen van het kamp moesten elke dag zwaar werk verrichten, zo niet, dan werden er riskante experimenten op hen uitgevoerd in de ziekenzaal. Die experimenten bestonden uit sterilisatie, castratie en onderdompeling in koud water. Het ging zelfs nòg verder dan dat: ook de effecten van mosterdgas en andere giftige chemicaliën werden op het lichaam van de gevangenen getest.
1.3. De doodsmars
Uiteindelijk had het kamp in 1945 zo’n 50.000 gevangenen. Aan het einde van de oorlog verlieten 33.000 gevangen onder leiding van hun SS-wachters Sachsenhausen te voet voor de ‘doodsmars’. Tijdens de doodsmars werden heel wat gevangen neergeschoten, tenminste als ze niet overleden aan de uitputting. 3.000 man werd aan hun lot overgelaten in het kamp, omdat ze te ziek of te zwak waren om mee te komen op de doodsmars. Diegene die achterbleven, werden een kleine week later bevrijd door het Russische leger, maar ongeveer 300 man overleed nadien als gevolg van hun verblijf aan het kamp en de daar opgelopen ziektes, verwondingen en uitputting.
1.4. Slachtoffers Sachsenhausen
In totaal heeft het kamp meer dan 200.000 gevangenen gehad tussen 1936 en 1945 en er wordt geschat dat zo’n 30.000 tot 50.000 mensen zijn overleden in Sachsenhausen door ziekte en uitmoording. Dit was echter nog niet het einde van het concentratiekamp.
1.5. Kamp van de geheime dienst
Na de Tweede Wereldoorlog werd Sachsenhausen een speciaal kamp van de NKVD, de geheime dienst van de Sovjet Unie. Tot 1950 was er opnieuw overbevolking in het kamp: er verbleven 60.000 gevangen in onmenselijke condities. Als gevolg daarvan stierven nog eens 12.000 gevangenen in het kamp door uitputting, honger en ziektes.
1.6. Herdenkingsplaats & museum
Eenmaal in 1961, toen alle horror gepasseerd was, werd het grondgebied van Sachsenhausen officieel als herdenkingsplaats en museum verklaard. Sinds de jaren negentig zijn er nu ook tentoonstellingen en herdenkingsbeelden te zien. De slachtoffers worden op die manier tot op de dag van vandaag nooit vergeten.
Het concentratiekamp
Sachsenhausen is omringd door een dikke muur van 3 meter hoog met aan de binnenkant een elektrisch hek. De ruimte tussen het hek en de muur stond bekend als de doodsstrook: iedereen die in dit gebied terecht kwam, werd onmiddellijk neergeschoten.
2.1. Gevangenenkwartier
Een groot deel van de gevangenenkwartieren zijn verwoest en in plaats daarvan zijn er nu driehoeken van kiezelstenen neergelegd om aan te tonen waar de gebouwen ooit hebben gestaan. Daarnaast ligt er op het terrein ook het zogenaamde ‘schoenentestpad’. Dit was een pad geplaatst in 1940 om de schoenen die gemaakt werden door de gevangenen te kunnen testen op verschillende ondergronden.
2.2. De administratie
In het T-gebouw, dat simpelweg zo genoemd werd omdat het in een T-vorm gebouwd was, lagen de kantoren waar de administratie werd gedaan. Hier werd besloten wat de condities voor gevangenschap waren en wat voor werk ze gevangenen moesten uitvoeren. Tegenwoordig kan je hier een tentoonstelling zien over het administratieve gedeelte van het concentratiekamp.
2.3. Het Groene Monster
Het Casino werd ook wel het Groene Monster genoemd door de gevangen. Dit was de plek waar de SS-officieren op hun gemak konden eten en socialiseerden. De gevangenen die als taak kregen om de officieren te komen dienen, konden zelf een klein beetje van het eten smikkelen, maar tegelijkertijd waren ze vaak het middelpunt van spot voor de entertainment van de officieren.
2.4. De hoofdingang
Toren A is de hoofdingang tot het kamp en werkte als de hoofdwachttoren. Op het hek staat de zin ‘Arbeit Macht Frei’, oftewel ‘werk maakt je vrij’. Deze spreuk was geplaats om de gevangenen een klein beetje hoop te geven: door hard werken, zouden ze weer vrij kunnen komen. Zo wilden ze vooral ontsnappingspogingen en opstanden voorkomen.
2.5. Barakken 38 en 39
In barakken 38 en 39 werden de Joodse gevangen gehouden. In september 1992 werd het gebouw aangetast door een vuurbom die door een anti-semitische Neo-Nazi groep geplaatst was. Dit is nog steeds te zien in de muren en op het plafond van de barakken. Daarnaast krijg je hier te zien hoe weinig ruimte de gevangenen hadden om te slapen en hoe ze de wasruimtes moesten delen.
2.6. De kleine gevangenis
Ook is er een kleine gevangenis binnen in het kamp waar de politieke gevangenen en verzetsstrijders werden vastgehouden en gemarteld. Tegenwoordig staan er palen in de grond voor het gebouw waar de gevangenen werden opgehangen om deze plaats aan te tonen. Verder is er in één van de cellen een herdenkingsplakkaat geplaatst.
2.7. Station Z
Station Z was een gruwelijk gebied met een executieplek, crematorium en gaskamer. Daarnaast stond hier een nekschotmachine die de Nazi’s gebruikten om de gevangenen in grote getallen te doden. Van de 4 verbrandingsovens van het crematorium en van de gaskamer is nog maar weinig over.
2.8. Ziekenzaal/laboratorium
In de ziekenzaal van het kamp, of het pathologisch laboratorium, experimenteerde kamparts Aribert Heim op zowel overleden als levende mensen onder het mom van de wetenschap. Het lab, de operatietafels en de lijkenkelder zijn hier nog altijd te zien.
Openingsuren Sachsenhausen
- Het Sachsenhausen concentratiekamp is het gehele jaar door geopend.
- Van 15 maart tot en met 14 oktober is Sachsenhausen geopend van 8u30 tot 18u.
- Van 15 oktober tot en met 14 maart is het geopend van 8u30 tot 16u30.
- In de winterperiode zijn de musea van Sachsenhausen en het archief gesloten op maandagen, maar het bezoekerscentrum, de openlucht tentoonstelling en de gedenkplaats Station Z zijn gewoon open.
- De tentoonstelling in het T-gebouw over het administratieve centrum is doordeweeks geopend van 8u tot 18u en op zaterdagen en zondagen van 10u tot 16u.
Tickets voor je bezoek aan Sachsenhausen
Toegang tot het Sachsenhausen Concentratiekamp is gratis en er hoeven dan ook geen tickets voor aangeschaft te worden. Wel is het mogelijk om elke tweede en derde zondag aan te sluiten bij een algemene openbare tour. Ook kan je met een grote groep een speciale rondleiding te boeken en onder leiding van een gids het terrein te verkennen.
Tours die gegeven worden in een andere taal dan Duits kosten nog extra. Het is ook mogelijk om een audiotour aan te schaffen. Daarnaast is het mogelijk om met een georganiseerde tour mee te gaan, waarbij je onder leiding van een kennisvolle gids het terrein ontdekt.
Zijn er wachttijden rond Sachsenhausen
Sachsenhausen heeft een vrije toegang, waardoor het niet nodig is om in een wachtrij te staan.
Hoe Sachsenhausen bereiken vanuit Berlijn?
6.1. Te voet
Vanaf het Oranienburg station is het 20 minuten wandelen naar Sachsenhausen. De route wordt duidelijk aangegeven met borden.
6.2. Met het openbaar vervoer
- Neem vanuit Berlijn de S1 trein naar het Oranienburg centraal station. De trein vertrekt elke 20 minuten en de treinrit duurt ongeveer 45 minuten vanaf Berlin-Friedrichstrasse. Vanaf het Oranienburg station kan je een bus nemen of het stukje te voet gaan. Je doet hier ongeveer 20 minuten over.
- Vanaf het Berlin-Hauptbahnhof is het ook mogelijk om de RE 5 trein te nemen naar Stralsund/Rostock, waarbij je moet uitstappen op het Oranienburg station. Deze trein vertrekt elk uur en doet er ongeveer 25 minuten over.
- Het is ook mogelijk om vanaf het Berlin-Lichtenberg station de RB 12 trein te nemen naar Templin en uit te stappen op het Oranienburg Station. Deze trein vertrekt elk uur en doet er ongeveer 25 minuten over.
- Als laatste is het mogelijk om de buslijnen 804 richting Malz en 821 richting Tiergarten te nemen. Stap hier uit bij de halte Gedenkstätte.
6.3. Met de auto
Sachsenhausen ligt zo’n 35 kilometer ten noorden van Berlijn vlakbij Oranienburg en is goed te bereiken met de auto. Het kamp ligt aan de Strasse der Nationen 22 in Oranienburg en de parkeerplaats ligt hier vlak voor.
Praktische info
- Er is geen bescherming tegen de zon in Sachsenhausen, dus neem zonnebrand en een hoed mee bij warm weer en een paraplu bij slecht weer.
- Neem zelf eten en drinken mee. Er is een kleine kiosk waar je wat te eten kan halen, maar het aanbod is niet erg uitgebreid. Daarnaast ben je heel wat aan het rondlopen en zeker in de zomer doe je er slim aan om in ieder geval een fles water zelf mee te nemen.
- Een bezoek aan het concentratiekamp kan erg heftig en schokkend zijn. Er wordt afgeraden om het kamp met kinderen onder de 12 jaar te bezoeken.
- Voor rolstoelgebruikers is een bezoek enkel mogelijk als ze begeleid worden. Het behoud van de historische site, de gebouwen en musea beperkt de mogelijkheden om structurele veranderingen door te voeren. Hierdoor kan de toegankelijkheid slechts in zeer beperkte mate garandeert worden.
Filmpje: getuigenis veteraan die Sachsenhausen overleefde
In dit filmpje krijg je een getuigenis te horen van een veteraan die het Sachsenhausen concentratiekamp overleefde. Opgelet: de beelden kunnen schokkend zijn en de getuigenis is erg emotioneel.
Download je gratis stadswandeling Berlijn
Ontdek de stad met onze gratis stadswandeling Berlijn. Ideaal om Berlijn volledig te verkennen op eigen tempo. In de gratis stadsgids Berlijn kan je 2 stadswandelingen vinden. Nog meer goesting in Berlijn? Koop onze volledige reisgids Berlijn en ontdek alles over deze prachtige stad.