15 x Slagvelden, oorlogsgraven & begraafplaatsen in de Westhoek + routes Flanders Fields
Oorloggraven, oorlogskerkhoven en begraafplaatsen van de Westhoek
De Eerste Wereldoorlog was de eerste oorlog die op een nieuwe, geïndustrialiseerde manier werd gevochten. Veel soldaten hadden nog nooit tanks gezien en waren nog nooit in aanraking gekomen met gassen, en ook het vechten vanuit loopgraven was nieuw. De Eerste Wereldoorlog werd gezien als de oorlog der oorlogen, en dat zorgde voor een heftige oorlog met een bijzonder hoog aantal slachtoffers.
Met onze auto-, wandel- en fietsroutes door de Westhoek ontdek je alle belangrijke plaatsen uit de Eerste Wereldoorlog.
Inhoud artikel
De Westhoek
De Westhoek deed dienst als een frontstreek van de oorlog en veel belangrijke slagen hebben zich dan ook in dit gebied afgespeeld. Rondom Ieper liggen verschillende plekken waar de felbestreden veldslagen en de vele slachtoffers van de oorlog nog altijd herdacht worden. Die plekken zijn zowel met verschillende autoroutes als met fietsroutes en wandelroutes te bezoeken.
Kaartje met overzicht van slagvelden, oorlogsgraven & begraafplaatsen
Belgische militaire begraafplaats van Oeren
2.1. Begraafplaats rond de kerk
Nadat de begraafplaats van Alveringem in 1915 overbezet raakte, ontstond er een begraafplaats rond de laatgotische parochiekerk van Oeren. In eerste instantie werden er veertig graven gedolven, maar uiteindelijk besliste men om de lichamen te begraven in Adinkerke. In 1917 stopte men ook daarmee, waarna 651 overleden Vlaamse soldaten hun laatste rustplaats toch op de begraafplaats van Oeren vonden.
2.2. Mooie heldenhuldezerkjes
Op de begraafplaats zijn ook een aantal heldenhuldezerkjes te vinden met een Keltisch kruis, een meeuw of Blauwvoet en de letters AVV-VVK. De zerkjes werden ontworpen door frontsoldaat Joe English, die ook schilder en tekenaar was. Er stonden oorspronkelijk meer zerkjes op de begraafplaats, maar zo’n 38 zerkjes werden in februari 1918 door grafschenners beschadigd toen ze de letters AVV-VVK met cement dichtsmeerden. Vandaag zijn er daarom nog maar vijf heldenhuldezerkjes te vinden op de begraafplaats.
Deutsches Soldatenfriedhof van Vladslo
3.1. Een van de vier Duitse begraafplaatsen
De Duitse begraafplaats van Vladslo is één van de bekendste oorlogsmonumenten van de Eerste Wereldoorlog. Het kerkhof ontstond al in 1914 in de buurt van een Duitse verbrandpost. Aan het einde van de oorlog lagen er zo’n drieduizend graven. Nadat op het einde van de jaren vijftig de meeste Duitse oorlogskerkhoven opgeheven werden, zijn alle Duitse lichamen en herdenkingsstenen nu op vier punten verzameld: in Hooglede, Menen, Langemark en Vladslo. Vandaag zijn er zo’n 25 000 graven te vinden op de Duitse begraafplaats in Vladslo. Op het kerkhof liggen grijze marmeren stenen op de grond die omringd worden door sobere bomen.
3.2. Peter Kollowitz en zijn treurende ouders
Een bekende naam op het kerkhof is Peter Kollowitz, die in 1914 op zeventienjarige leeftijd in Esen kwam te overlijden, waarna zijn moeder Käthe het beeld “Treurend Ouderpaar” maakte. Dit beeld stond vanaf 1932 bij het graf van Peter in Esen, maar werd in de jaren vijftig overgeplaatst naar het kerkhof van Vladslo waar ook het stoffelijk overschot van Peter naartoe werd gebracht. Het beeld van de treurende ouders wordt in de wintermaanden ingepakt om het tegen de kou te beschermen, maar is de rest van het jaar aan het einde van het kerkhof te vinden.
De Dodengang in Diskmuide
4.1. Stelstel van loopgraven
De linkeroever van de IJzer werd stroomafwaarts vanaf Kaaskerke bezet door de Duitsers, maar de Belgen hadden de oevers stroomopwaarts in handen. Op het Duitse gebied stonden twee grote petroleumtanks die gebruikt werden als uitkijkpost. Doordat ze vanaf hier heel ver konden kijken wilde het Belgische leger die post uitschakelen. Nadat de eerste aanvallen mislukten, begonnen ze met het uitgraven van een lange loopgraaf in de IJzerdijk. De gang was 70 centimeter diep en 1,20 meter breed.
Daarna bouwden de Belgen nog een aantal loopgraven. In de nacht van 27 mei bleek echter dat de Duitsers ook bezig waren met het graven van een loopgraaf toen ze op elkaar botsten tijdens het graven van de gangen. De Duitsers veroverden toen een deel van de Belgische tunnels, die ze maandenlang hardnekkig verdedigden. Beide kampen bleven tijdens de oorlog verder loopgraven maken waardoor een waar gangenstelsel ontsond. Het kreeg al snel de naam ‘Dodengang’ door de vele slachtoffers die steeds bij beide partijen vielen.
4.2. Van loopgraven tot bezoekerscentrum
Op 11 oktober blies het Belgische leger een bres in de dijk, waardoor een gat van zes meter diep op twintig meter breed ontstond. Het werd daardoor onmogelijk om elkaar te benaderen, waardoor beide partijen overgingen op het bouwen van beveiligingen. Al snel bleek dat het onmogelijk was om elkaar daar uit te schakelen waardoor de situatie kalmeerde. Toch bleven er regelmatig slachtoffers vallen in de tunnels door wederzijdse aanvallen.
Ondanks het feit dat de Dodengang vandaag voor het grootste deel een replicatie is, valt er nog wel het een en ander van het oude stelsel te zien. Vanuit het bezoekerscentrum heb je een wijds uitzicht over het gebied en krijg je met behulp van kaarten een idee van waar de verschillende legers zich indertijd gepositioneerd hadden.
Memorial Museum Passchendaele 1917
5.1. Herdenking van de beslissende Slag om Passendale
In het Memorial Museum Passchendaele 1917 op het kasteeldomein van Zonnebeke wordt de belangrijke Slag om Passendale herdacht. In het museum wordt een overzicht gegeven van de oorlog en worden alle slachtoffers herdacht. Daarnaast is er een netwerk aan loopgraven gereconstrueerd en zijn de oorspronkelijke schuilplaatsen herbouwd om een beter beeld te kunnen geven van de oorlog.
In 100 dagen tijd hadden de geallieerden slechts een terreinwinst van acht kilometer geboekt ten koste van 250 000 slachtoffers. Toch was de slag bij Passendale alsnog meebeslissend voor de afloop van de oorlog omdat er ook grote verliezen waren geleden bij de Duitsers.
Het museum is dagelijks geopend van 09:00 tot 18:00, met laatste toegang om 16:30. Jaarlijks is het museum tussen 16 december en 1 februari gesloten. Bij het ticket zit een audiogids inbegrepen.
5.2. Verloop van de slag
Op 31 juli 1917 begon opperbevelhebber Douglas Haig met een aanval op de Duitsers om het front te kunnen doorbreken en terrein te winnen. Door grote regenval en een verslechterde afwatering was het land echter veranderd in een modderbad, waardoor de troepen na een opmars van drie kilometer vast kwamen te zitten. De opmars werd pas hernomen op 16 augustus, maar ook dat offensief liep al snel vast.
Haig zette nieuwe troepen uit Australië en Nieuw-Zeeland in om het offensief weer op gang te krijgen. Al snel werd de aanval succesvol hervat en veroorzaakte ze grote verliezen bij de Duitsers. Op 12 oktober vielen de geallieerden Passendale aan, maar door de modderzee kregen ze het moeilijk en de aanval eindigde in een bloedbad.
Haig beval de Australiërs en Nieuw-Zeelanders vervolgens zich terug te trekken en hij liet de Canadezen aanvallen. Na een trage opmars en grote verliezen namen zij uiteindelijk op 6 november Passendale in.
Deutsches Soldatenfriedhof van Langemark
Tijdens de oorlog telde de begraafplaats van Langemark al 859 graven, maar na 1930 werd de begraafplaatsuitgebreid tot ruim tienduizend graven. Een groot deel van de stoffelijke overschotten op de begraafplaats konden niet geïdentificeerd worden.
Omdat de verschillende Duitse begraafplaatsen in de Westhoek in de jaren 1950 samengezet werden tot 4 grote begraafplaatsen zijn er vandaag ruim 44 000 graven te vinden , waarvan ruim de helft niet geïdentificeerd is. Nog steeds worden er regelmatig nieuwe stoffelijke resten bijgezet die in de omgeving gevonden worden.
Net als Vladslo heeft deze begraafplaats een indrukwekkende beeldengroep: De Treurende Soldaten, ofwel de “Trauernde Soldaten” werd gemaakt door Emil Krieger.
De Brooding Soldier
Op de plek waar in april 1915 zo’n 18 000 soldaten zich aansloten bij de Franse divisie ligt tegenwoordig een park omringd door Canadese hesters die in de vorm van granaten gesnoeid zijn. In het midden staat een beeld van een soldaat die zijn wapen omgekeerd vasthoudt als rouwsaluut.
Tyne Cot Cemetery
8.1. Grootste en indrukwekkendste Britse begraafplaats
Tyne Cot Cemetery in Zonnebeke is de grootste Britse begraafplaats ter wereld en is dan ook één van de bekendste begraafplaatsen in de Westhoek. Er liggen bijna 12 000 witte grafstenen die de Commonwealth-soldaten herdenken die in de omgeving overleden zijn. Onder hen verschillende soldaten uit de 50th Northumbrian Division die een schuurtje in de buurt naar de rivier Tyne vernoemden. Daaraan dankt de begraafplaats vandaag haar naam. Naast de duizenden graven is er een boogvormige galerij opgezet waarop 35 000 namen gegraveerd staan van soldaten die nooit teruggevonden of geïdentificeerd zijn.
8.2. Duitse bunkers en bezoekerscentrum
Tussen de populieren die aan het uiteinde van de begraafplaats staan liggen nog verschillende Duitse bunkers. Op de middelste bunker staat het grote witte Cross of Sacrifice.
Bij de begraafplaats ligt een bezoekerscentrum waar via kaarten, voorwerpen en dagboeken het verhaal van de derde slag om Ieper wordt verteld. Lees ook onze blogpost met nog meer bezienswaardigheden in Ieper.
Ieper
9.1. De Menenpoort, de Last Post en Britse begraafplaatsen
In Ieper zelf zijn ook heel wat bezienswaardigheden te vinden die de Eerste Wereldoorlog herdenken. De belangrijkste hiervan is de Menenpoort, waar sinds 1928 elke avond om 20:00 het verkeer wordt stilgelegd en de ‘Last Post’ weerklinkt ter herinnering aan alle soldaten die tijdens de oorlog overleden zijn. Deze plechtigheid is sindsdien elke dag doorgegaan, behalve tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog.
Verder liggen in Ieper twee Commonwealth begraafplaatsen, de Ramparts Cemetery en de Ypres Reservoir Cemetery, waar vele Britten, Canadezen, Australiërs en Nieuw-Zeelanders liggen begraven. Daarnaast is Saint George’s Memorial Church ook een belangrijke en drukbezochte herdenkingsplaats.
9.2. In Flanders Fields Museum en de Belforttoren
Daarnaast vind je in Ieper ook het In Flanders Fields Museum, waar de vier oorlogsjaren grondig naverteld worden met belangrijke documenten en objecten uit de oorlogstijden en bijzondere videoprojecties, geluidsfragmenten en andere multimediatoepassingen.
- Het museum is tussen 1 april en 15 november elke dag geopend van 10u tot 18u met laatste toegang om 17u
- Van 16 november tot en met eind maart elke dinsdag tot en met zondag van 10u tot 17u met laatste toegang om 16u.
- Je kan bij een bezoek aan het In Flanders Fields Museum ook een bezoek brengen aan de Belforttoren.
Onze tip: Wil je graag de Westhoek verkennen? Boek een verblijf van enkele dagen in Hotel O in Ieper. Ideaal voor een mid-week of verlengd weekend. Het hotel is centraal gelegen en ideaal om de streek te ontdek, zowel te voet, met de auto als met de fiets. Info en prijzen hier.
Dit is een basic hotel met een uitstekend ontbijt.
Hill 60 en de Caterpillar
Bij het uitgraven van de spoorwegbedding werd door de ophoping van de uitgegraven aarde een heuvel gevormd die tijdens de Eerste Wereldoorlog zwaar gehavend werd door mijnen. Aan de andere kant van het spoor ligt een andere grote mijnkrater, de Caterpillar. Deze krater is het resultaat van een mijnlinie van 21 mijnen die tot aan de Franse grens liep. De mijnen werden in de nacht van 7 juni 1917 ontstoken, waarbij er uiteindelijk ook 19 afgingen. De krater van de Caterpillar is niet alleen de meest noordelijke krater van de lijn, maar ook de grootste. Tijdens de ontploffingen van de mijnketting kwamen zo’n tienduizend mensen om het leven. De mijnlinie gaf het het Britse leger de mogelijkheid om terrein te herwinnen.
Tijdens de gevechten van de Derde Slag bij Ieper zijn veel soldaten in de tunnels van Hill 60 omgekomen en nog steeds liggen er veel onbekende lichamen in de heuvel begraven. Op de heuvel staat een monument dat deze slachtoffers herdenkt.
LEESTIP: Wil jij ook deze bezienswaardigheden verkennen? Download onze gratis reisgids Westhoek & Heuvelland, deze zit vol met tips, wandelingen en fietsroutes langs de mooiste plekjes in de streek.
Bedford House Cemetery
Het oude kasteeldomein Rozendael werd tijdens de oorlog een hoofdkwartier en een medische eenheid. De doden werden begraven in het park rondom het kasteel, waar nu zo’n 5100 graven liggen. Van het kasteel zelf schiet niet veel meer over omdat de Duitsers het tegen het einde van de oorlog vernield hebben. De begraafplaats wordt gesierd door planten en paviljoentjes die nog resten zijn van de kasteeltuin.
De Pool of Peace en Lone Tree Cemetery
In Wijtschate ligt de Pool of Peace of Spanbroekmolenkrater, een mijnkrater die bij dezelfde mijnaanval als Hill 60 en de Caterpillar is ontstaan. De krater is 12 meter diep, heeft een diameter van 76 meter en is tegenwoordig gevuld met water. Tegenover het water ligt ook een kleine begraafplaats, de Lone Tree Cemetery en even verderop ligt nog een andere krater die ontstaan is tijdens dezelfde mijnaanval in 1917. Ontdek hier nog meer bezienswaardigheden in Heuvelland.
Kemmelberg
Op de Kemmelberg probeerden de Duitsers tijdens de vierde slag om Ieper de oorlog te beslissen, maar dat mislukte. Het lukte hen nooit om de geallieerden verder terug te dringen dan de Kemmelberg. Tijdens de gevechten op en rondom de Kemmelberg zijn in totaal zo’n 200 000 slachtoffers gevallen. De zuil van 16 meter hoog die tegenwoordig op de Kemmelberg te vinden is, herdenkt de soldaten die hier gevallen zijn.
Lijssenthoek Military Cemetery
Het Britse kerkhof bij Poperinge is na Tyne Cot de grootste oorlogsbegraafplaats van de Westhoek. Het kerkhof ontstond als veldhospitaal naast een spoorlijn die iets verderop lag. In totaal zijn er uiteindelijk 9877 mensen begraven. Om de vele slachtoffers een laatste rustplaats te kunnen geven, liggen de graven op het kerkhof dicht naast elkaar. De meeste lichamen konden geïdentificeerd worden.
Sinds september 2012 staat er een nieuw bezoekerscentrum bij de begraafplaats dat via bijzondere voorstellingen en tentoonstellingen toont wat zich in de omgeving heeft afgespeeld tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Belgische begraafplaatsen
Er zijn in deze lijst Duitse en Britse begraafplaatsen opgenomen, maar geen Belgische. De bekendste Belgische begraafplaats is te vinden in Oeren. Meer info kunt u hier vinden.
Eén hoogtepunt is ook niet opgenomen in deze lijst: het slagveld dat zelfs nagebouwd werd. Zeker niet te missen: Passchendaele 1917. Lees er hier meer over.
- De verschillende monumenten zijn bijna altijd vrij toegankelijk, maar begraafplaatsen sluiten vaak bij zonsondergang.
- Alle monumenten en herdenkingsplaatsen zijn met de auto binnen een half uur vanuit Ieper te bereiken.
- In theorie is het mogelijk om alle bovenstaande monumenten in één dag te bezoeken, maar het is aan te raden om je tijd te nemen en meerdere dagen uit te trekken om de verschillende begraafplaatsen, monumenten en musea in de Westhoek te bezoeken.
- Gebruik onze prachtige auto-, fiets- en wandelroutes in en rond Ieper die je meenemen naar verschillende monumenten en je tegelijkertijd de omgeving en natuur van Ieper laten leren kennen.
Waar verblijven in de Westhoek?
Onze tip: Wil je graag de Westhoek verkennen? Boek een verblijf van enkele dagen in Hotel O in Ieper. Ideaal voor een mid-week of verlengd weekend. Het hotel is centraal gelegen en ideaal om de streek te ontdek, zowel te voet, met de auto als met de fiets. Info en prijzen hier.
Dit is een basic hotel met een uitstekend ontbijt.
Filmpje: de indrukwekkende omvang van het Tyne Cot Cemetery
Wat mag je verwachten bij een bezoek aan Tyne Cot Cemetery? Leer de unieke begraafplaats in dit filmpje beter kennen. Om de omvang van de begraafplaats in het echt tot je te laten doordringen, ga je natuurlijk best zelf eens een bezoekje brengen!
Mis niets tijdens je verblijf in de Westhoek met onze reisgids
Herkenbaar: je wil er zeker van zijn dat je niets mist tijdens je bezoek aan de Westhoek? Dan is er goed nieuws, want wij deden alvast al het opzoekingswerk voor jou. Koop je reisgids Westhoek & Heuvelland met alle belangrijke bezienswaardigheden in de regio (+ GPS coördinaten). Eerst uitproberen? Download je gratis preview reisgids Westhoek.